Đáng lo ngại vấn đề rửa tiền bất động sản

Trong một báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ mới đây, Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) đã bày tỏ một số quan ngại về thị trường bất động sản TP.HCM năm 2019, trong đó có cảnh báo hiện tượng rửa tiền bất động sản ở phân khúc cao cấp, hạng sang. Tỷ lệ nhà đầu tư kinh doanh thứ cấp trong phân khúc bất động sản cao cấp trên địa bàn TP.HCM đã tăng mạnh so với năm 2017. Theo báo cáo thị trường của CBRE năm 2018, trong phân khúc bất động sản cao cấp, hạng sang, thì tỷ lệ mua đầu tư chiếm đến 61%; đầu tư ngắn hạn chiếm 13%; khách hàng mua để ở chỉ chiếm 26%. So sánh với năm 2017, mua đầu tư chiếm 50%; đầu tư ngắn hạn chiếm 15%, khách hàng mua để ở chiếm 35%, thì tỷ lệ nhà đầu tư kinh doanh thứ cấp năm 2018 tăng mạnh so với năm 2017.

"Hiệp hội nhận thấy trong phân khúc nhà ở trung cấp, tỷ lệ nhà đầu tư khoảng 20 - 30%; phân khúc bình dân khoảng trên dưới 10%. Việc gia tăng quá nhiều nhà đầu tư kinh doanh thứ cấp trong phân khúc nhà ở cao cấp và trung cao cấp nhằm đầu tư kinh doanh, cất giữ tài sản, cũng có thể nhằm mục đích rửa tiền bất động sản, dễ dẫn đến việc đầu cơ và kích giá ảo trên thị trường bất động sản", HoREA lo ngại. Đây không phải là lần đầu tiên bất động sản được nhận định là lĩnh vực dễ bị lợi dụng để rửa tiền, nhưng có lẽ là lần đầu tiên hiện tượng này được đề cập một cách thẳng thắn.

Cách đây nhiều năm, một số chuyên gia đã chỉ ra tình trạng bất động sản Việt Nam giá gốc thì ít mà giá chênh thì nhiều. Giá chênh lại nằm ngoài hệ thống sổ sách và được giao dịch bằng tiền mặt. Chính vì thế rất khó phát hiện được hành vi rửa tiền bất động sản, bởi phần lớn tiền giao dịch bất động sản nằm ngoài hóa đơn chứng từ. Cách đây 7 năm, cố TS Phạm Sỹ Liêm, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng cũng từng đặt nghi vấn về hiện tượng rửa tiền ở những nơi có thị trường bất động sản phát triển mà biểu hiện của nó là tình trạng nhà, biệt thự bỏ hoang như ở Hà Nội. Khi ấy, ông Liêm đã đề nghị cơ quan chức năng tìm hiểu xem chủ sở hữu của những căn nhà, biệt thự bỏ hoang đó là ai, ở tỉnh nào, vì sao bỏ hoang và tỷ lệ bao nhiêu, đồng thời phải công khai tên tuổi chủ sở hữu của những sản phẩm đáng ngờ đó.

Nhà ở trung cấp và cao cấp chiếm đa số trên thị trường BĐS TP.HCM.

Về mặt pháp lý, Bộ Xây dựng đã ban hành Thông tư hướng dẫn về phòng, chống rửa tiền trong lĩnh vực bất động sản. Một trong những quy định rõ nhất, đó là đưa ra các dấu hiệu nhận biết giao dịch đáng ngờ trong lĩnh vực bất động sản như: Doanh số giao dịch trên tài khoản không phù hợp với tình trạng tài chính hoặc với thông tin và hoạt động kinh doanh thông thường của khách hàng, hoặc có sự thay đổi đột biến trong doanh số giao dịch trên tài khoản của khách hàng; không thể xác định được khách hàng theo thông tin khách hàng cung cấp hoặc một giao dịch liên quan đến một bên không xác định được danh tính; giao dịch được tiến hành bởi một khách hàng có liên quan đến các hoạt động bất hợp pháp đã đăng tải trên các phương tiện thông tin đại chúng mà tổ chức báo cáo biết hoặc có trong danh sách cảnh báo do Bộ Công an và các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cung cấp.

Đồng thời, các dấu hiệu như: Hồ sơ giao dịch hoặc hồ sơ về bất động sản có dấu hiệu giả mạo; các giao dịch bất động sản là giao dịch ủy quyền nhưng không có cơ sở pháp lý; địa chỉ của các bên tham gia giao dịch không chính xác và có thay đổi địa chỉ so với những lần giao dịch trước… Mặc dù vậy, trên thực tế vẫn có rất nhiều luồng tiền đã đổ vào thị trường bất động sản trong những năm qua. Nhưng cũng giống như lĩnh vực ngân hàng, việc kiểm tra nguồn gốc vốn đầu tư vào thị trường này cũng chưa được quan tâm đúng mức. Một điều đáng lo ngại khác, sau khi tiền bẩn được rửa qua bất động sản lại có khả năng tiếp tục chảy ra nước ngoài bằng nhiều con đường.